Baibal: Psalm 103

Baibal: Psalm 103

Biahmaithi

Khrihfa kan si bantukin, nifatin thla kan cam cio ko lai. Kan thlacammi zoh tikah Pathian sin thluachuah kan halnak hi lawmh bia kan chim nakin a tam deuh. ‘Bawipa, cucu…ka duh…kha kha… ka duh..rak ka pe..’ tiah kan thlacam authawng hi a tlawm lo. Asinain, Pathian nih a kan pek ciami thluachuah ah lawmh bia chim kan daithlang deuh hlah maw, ti hi ruah awk ngai asi. Pathian nih thluahchuahnak a kan pekmi hi ruatsetmat tein pakhat hnu pakhat von rel ahcun a kan pek rih lomi thluachuah hal ngam ding hmanh kan si lo. A rak tam tuk. Cucaah, ‘Thluachuah Rel Thiam’ timi tlangtaar in, kan pilh khawh mual in pilh khawh le chim khawh ka von i zuam lai. [Pathian sin thluachuah hal hi a hmaan lo, a diklo ka tinak asi hrimhrim lo.]

Hi Psalm 103 hi, Siangpahrang David nih Tabernacle i rel awk ah a tialmi asi. Cun Baibal thiamsang pawl nih hi lio caan hi a fapa Absalom nih a siangpahrang thutdenh a cuh lio asi i tarlei sangah lungbuai in a um lio asi. Asinain, David nih Salm fung 103 a tawite chungah hin a thlauchuahnak a von rel i phunli hrawng in a chim khawh. English Bible in cun a fiang khun ngai.

1.  Sualnak chungin khamh asi ruangah
2. Raal kutchungin khamh asi ruangah 
3. Ngandamnak a hmuh ruangah 
4. Nunnak a ngeih ruangah

Nihin nii ah kan nih teh Pathian thlauchuah kan rel bal maw? Damnak kan hmuh ruang, khamhmi fa kan si ruang te hna ah Pathian sinah lawmhbia kan chim tawn maw?

Minung phunhnih

Thinlunglei thiamsang (psychologists) pawl nih a tlangpi in minung phun nih ah an kan then.

1.  A thalei kam in thil a hmu pengmi (Optimistic person) 
2. Chiatnaklei kam in thil a hmu pengmi (Pessimistic person) tiin..

Tahchunhnak: Voikhat cu American Thawngtha chimthiam pakhat nih caku (blank paper) raangmi cungah anak rong cafung a rin..a rin i mipi leiah a pharh/a hmuhter hna. “Zeidah nan hmuh” tiah mi zapi cu a hal hna tikah a tamdeuh nih anak rongin aa rinmi kan hmuh, tiah an leh. Thawngtha chimthiam pa nih, hi tlukin paper a raangmi kaupi um ko nalakah anak in rinmi a hmete lawng cu zeitin dah nan hmuh khawh, tiah a leh hna.

Cu bantukin, mitampi cu thatnak 99% nakin chiatnak 1% kha a hmuh kan ifawih deuh. Hihi kan iremh awk hrimhrim asi. 

Tahchunhnak:  Voikhat cu India ram, Rajasthan state ah an Kalauk tampi an thi, an ti. Aruang le sining an zawt tikah ni a linh tuk ruangah ramh/hramh kung vialte an ro dih caah Kalauk nih cun ramh/hramh ro an ei duh lo i rawltaam ruangah an thi, ti kha a phi an hmuhmi a si. Rianrang tein zeidah an tuah tiah cun, company ah mitbenh a hringmi an cah. Cu mitbenh ahringmi cu an Kalauk an benh hna tikah an hmuhmi vialte (ramh/hramh ro zong kha) an hring dih cang caah khim tein rawl an ei kho, thihnak in an luat, tiah an chim. 

Nihin khrihfa lawng siloin kawlram minung le Asia minung tampi nih kan mitbenh kan thlen a herh. Kan perspective/ ruahnak le hmuhning vialte zong thlen a herh. Abikin kawlram ralkap but kedenh tangah kumkul lenglo lamhchiah le rialdip chihmi minung kan si bantukin kan thluak le ruahnak vialte a rawk dih cikcek. Kan fim cawnnak kan zoh tikah awn duh ahcun fir hau phun a si. Lih chim hau phun a si. Cu ruahnak tha lo vialte cu kan thlen caan a cu cang. 

Pathian sinah thluachuah tampi kan hal men lai nain Pathian nih ka thuachuah pek ciami rel hmasa ve, ti khi a caan ahcun a kan duhpiak ve.

Pathian nih zeitluk rum in a kan ser

Scientist nih tlathlainak tuah in an hmuhmi cu, ‘Thilnung dihlak hi atom in a thok’ an ti. Cucaah, Pound 150 a ritmi minung nih a ngeihmi atom khi zuar sehlaw USD 80 billion man a si, an ti. Cu tluk cun, Pathian nih rum cia in a kan sermi kan si. Cucu teh kan tuak bal maw? 

 

Kan chungum mi thli pakhat khat (organ) thlen duh tikah (Tran-plantation of any organ)

1. Na kal thlen na duh ahcun tangkaa zeizatdah a dih hnga? Asiloah, mi pakhatkhat nih na kal pahnih in kan lak lai USD billion 100 kan in pek lai in ti hna sehlaw, kan duh hnga maw?
2. Kan cuap thlen kan duh ah teh? 
3. Kan thin thlen kan duh ah teh?   
4. Kan thlik (phundang cun thiraang) thlen kan duh ah teh?
5. Kan thin thlen kan duh ah teh?  
6. Kan thluak thlen kan duh ah teh? Kan thluak thatning le bang….. (invisible string) timi hmuh khawhlomi hri, a bor bor in a ummi lawngte asi. Hmuh khawhmi sisehlaw, vawlei pumpi hi a vel khawh lai, tiah an ti. Cu tluk cun kan thluak chungah a ummi hri hi a sau.

Kan tak pum cung i a ummi organ pakhat khat hi zeitluk in dah a man a fah, tihi na ruat bal maw? A man khiah khawh lomi lawngte an si. Thlen khawh dih khi hei si hmanh hna sehlaw,original cu an si ti fawn hnga lo. Second hand lawng an hei si rih hnga. Sau a nguh lai hmanh theih le aamahkhan ngam asi rih lo. A ngaingai ahcun, Pathian nih hin rum cia bakin a kan ser cang. Zeihmanh ka ngei lo na ti hmanh ah na pum kha von icheck hmanh. Zeitluk man fak dah na si kha na fiang lai.

Chan tiluan he pehtlaiin

Tuchan minung kan simi hna hi thluachuah asi. Mi van tha kan si. 

1. Century 17 hnu lawngin Lakphatti (coffee) din a laar. Cu hlan ah lakphakti an ding bal lo.
2.  Century 1822 hlan ah computer a um rih lo. A tu kan hmanmi laptop hna cu a hnu pi lawngah a hung chuak. 
3. Kum 2000 A. D. hnu lawngin Laimi nih internet biatak tein kan hman khawh.
4. Century 18 (1800-1854) hnu lawngah Jedlik thawngin in electric motor kan hman khawh. Cu hlan ah a um bal lo.
5.  Century 19 hnu (Dec 17, 1903) hlan ah vanlawng an um lo. 
6.  Lamhlat ah khual kan tlawng kho. Tangka tamdeuh kan hmang kho. Rawl tamdeuh kan vuiter. Thil cinnak vawlei zakhat ah 30 (30%) a karh i kum vui cu let ruk in a karh. Hi bantuk chan i kan nun khawhmi hmanh hi mi vantha taktak kan si. Pathian thangthat tuk ding kan si.

Ruah Awk!!!

• Nihin ah Laptop hna na hman a si ahcun 1% vawlei minug lawng nih an hmanmi na hman khawh tinak si. 
• Chungkhar (family) kan ngeihmi zong hi lunglawmh tawk
  
  taktak  asi. Fa kan ngaihmi hna hi Pathian thluachuah rosung bik asi. E.g. Motor he taih-inn he ngei ko, tangka duh chung hman awk khi hei ngei chap. Na fapa/na fanu khi hawi bang hlah seh, holh kho hlah sehlaw, kal kho hlah sehlaw, zeitindah na um hnga? Naa nuam kho hnga maw? Nihin ah kan fa le an idawh lo zongah pum tlamtling tein an chuah le an um ahcun Pathian thluachuah asi. Fa ngei kho lomi tampi lakah fa kan ngeih khawh ahcun kan ilawmh tuk awk asi lo maw? Na fa le caah Pathian zeitlukin na thangthat i na fale na zohkhenh hna? 
•   Nu le pa na ngeih rih ahcun Africa ram ummi (million 20) nakin mi vantha na si. ‘Ka nu ka pa’ tiin auh awk von chim lo a nu le pa hmanh a thei lomi tampi an um. 
•  Kedenh denh awk na ngeih lo ahcun ke a ngeilomi pa khi zoh
  
  law, Pathian thangthat.

Mathew Henry nih, “Bawipa ka phaisa bawm an fir nain ka ngeihmi vialte an fir lo caah ka lawm. Ka nunnak an fir lo ca zongah ka lawm. Firtu si loin mi nih firmi ka si ca zongah ka lawm fawn,” ati.

Evangelist minthang pakhat cu Pathian nii zing ah a haa a fak. Pathian sinah hi tihin a chim: “Bawipa tuzing hi na thawngtha chim ding ka si. Zeiruangah ka haa na fahter,” tiah. Pathian nih a lehmi cu, “Na a fakmi pa zeizat?” Mipa, “Pakhat lawng.” Pathian nih a fakmi pakhat te ruangah na zai len. A fak lomi hrangah teh lawmh bia na chim maw? tiah a hal. Evangelish pa nih “Pathian sinah lungchir in lawmh bia chim lo ruangah le a zai ruangah ngaihthiam a hal than’ an ti.

• Angki le bawngbi pa zeizat dah na ngei? Pathian nii zing ah zeibantuk angki dah kaa hruk lai, timi kongah na buaituk sual maw? Angki pakhat te lawng a ngeimi an tamtuk. 

Hi vialte Pathian thluachuah hi a relzia kan thiam maw? Asiloah a hal lawng dah kan tan rih ko lai? Ruat cio cang hna usih. Pathian nih ka hal u, a kan ti ko. Nain zeiruangah dah a kan pek lo. A caan ahcun Pathian nih ‘ka fapa, ka fanu’ thluachuah pek ding cu ready bak ka si. Ka rum tuk. Na duhmi paoh kan pek khawh. Mah balte kan pek ciami thlauchuah hi pakhat hnu pakhat von rel ta ve hmanh,’ ti khi a kan duh ve.  

NOTE: Johnson Oatman, Jr nih tialmi ‘Count your blessing name them one by one’ timi kha ruat bu tein sak ti dingin kan sawm hna.