BUDDHA vs. JESUH (Zeiruangah dah Buddhist ka si lo?)
1. Zeitluk in tuanbia minung taktak an si a biapi?
BUDDHA: Buddhism
ah khuaruahhar ngai le nihchuak ngai zong asi tiah ka ruahmi pakhat cu Buddha
um/tel loin Buddhism a um kho mi hi asi. Kum 1960 lioah Paul Tillich nih Japan
Buddhist theologian pawl bia a halmi hna cu, “Tuanbia thiamsang (historian)
pawl nih hin Gautama hi a um taktak lo, tiah fehter hna sehlaw Buddhism hi
zeidah a cang hnga?” ti asi. Japan Buddhist theologian pawl nih, “Buddhism cu Dharma kaya timi ‘biatak’ ah aa hngatmi
a si i cu biatak cu zungzal a hmunmi asi, tiah kan ruah. Cucaah, tuanbia
chungah Gautama um le um lo nih lai a rel lo. Gautama a um lo zongah Buddhism
cu a um kho thiamthiam,” tiah an rak leh.
JESUH: Asinain, Jesuh
loin Khrihfa (Christianity) a um kho lo. Khrihfa biaknak ah cun Jesuh um hlah
sehlaw, Khrihfa zumhnak cu pokpalawng asi hnga. Zeicahtiah, Khrihfa biaknak ah
cun Jesuh Khrih hi a muru asi (I Cor 1514-19).
An sining le cawnpiaknak
BUDDHA: Amah
pumpak hrimhrim nih Pathian asi lonak a chim. Buddha nih cun vawlei harsatnak
in luat khawhnak dingah ‘duhnak’ (desire)
thlau a herh. Cu hnu lawngah cun, ‘Nirvana’
(Nibban) a phaan khawh lai, chuahthan
lengmang (re-cycle birth) in a luat
khawh lai, a cawnpiak.
JESUH: Jesuh
nih cun Pa Pathian tluk a sinak a chim pinah vawlei a rat chan cu aa chirmi
misual khamh awk asi. Vawlei harsatnak in kan luat khawh nakding ahcun sual
ngaihchih, Pathian dawt, minung hawi zong dawt i sualnak huat kha asi.
Pathian an zumhning
BUDDHA: Pathian
le harsatnak/fahnak hi aa dang tukmi an si caah harsatnak a um caah Pathian um
ding cu a tlaak lo, a ti. Cucaah, Pathian um a zum lo. Cucaah, Buddhism
(Theravada le Mahayana) cu ‘Pathian a um lo’ timi ruahnak (Atheism) phun khat asi,
ti khawh asi. Buddha nih cun sermi thil zong hi Pathian sermi an si a zum lo.
An mah tein a hong ummi an si, tiin a pom.
JESUH: Jesuh nih
cun Pathian a um a zumh. Biakam Hlun zong kha tha tein Pathian bia asi tiin a cohlang. Amah lila
zong kha Pa Pathian he aa tluk in a chim.
Khuaruahhar thil an tuahmi:
BUDDHA: M. Walshe tialmi (the
long discourses of Buddha) ah, “Buddha cu khuaruahhar thil tuah an fial i ‘khuaruahhar
thil tuah ka duh lo, ka hlawt hna’ tiah a ti,” tiah a tial. Cheukhat an cauk
pawl nih cun khuaruahhar thil a tuahmi tete an tialmi a um ko nain cu zong cu
Buddha thih hnu kum 450 hrawng lawngah tialmi an si caah tawnchommi an si lai,
tiah an zumh.
JESUH: Jesuh khuaruahhar tuahmi cu Gospel cauk chungah tampi hmuh
khawh an si. Jewish-Roman tuanbia tial thiam Josephus Flavius zong nih fiang
tein ‘Jesuh Khrih cu khuaruahhar tampi a tuah—mizaw a damh, mithi a thawh,…. cu
ruangah mi tampi nih an zulh,’ tiah a tial.
Minung harsatnak an chimning
BUDDHA:
Buddha nih
cun mi pakhat nih harsatnak/fahnak chungin a luat khawh nakding ahcun ‘duhnak’
(desire) a hlawt a hau, a ti.
JESUH: Jesuh nih cun harsatnak cu
sualnak ruangah asi i cu sualnak nih cun Pathian le minung pehtlaihnak kha a
chah, a ti.
Ravi Zachariah nih, “Buddha cu an nu nih fapa a hrin
zaan ah vawlei harsatnak le fahnak in a luat khawh nakhnga an inn in a chuak. A
nupi nih a tuarmi fahnak vialte cu a kaltak dih. Sihmanhsehlaw, Jesuh Khrih cu
Pathian sinak kaltak in minung ah a hong cang i fahnak le harsatnak vialte,
vailam cung i thihnak tiangin a hon tuar,’ a ti. Phundang cun, Buddha nih cun
harhnak le fahnak in luatnak lam (philosophy)
a kan chimh lioah Jesuh Khrih cu Mikhamhtu
(Savior) ah a hong cang.
Khamhnak vs. Luatnak (Salvation vs. Liberation)
BUDDHA: Buddhism
ah cun luatnak kan hmuh khawh nakding ah mah te cio in kawl le tuah asi.
Buddhism nih biatak (Dharma) timi a cawnpiak hna i cu a cawnpiaknak a zual kho
mi paoh cu luatnak hmuh khawh asi. Nirvana va phanh i chuahthannak (re-cycle
birth) in luat khawh asi.
JESUH: Jesuh
Khrih cawnpiak ning he cun aa kalh ngaingai. Sualnak nih Pathian le minung a
then cang caah pumpak izuamnak in khamhnak hmuh khawh asi ti lo. Bawmtu ngei lo
le ruahchannak ngei lo kan si. Cucaah, Jesuh Khrih lawng nih Pathian le minung
karlak ah remnak a ser khawh (Rm 5: 10). Zeicahtiah, amah lawnglawng cu ‘lam’
asi (Jn 14: 6).
Thih hnu nunnak:
Buddha
le Jesuh cu an thi veve. Buddha cu an khangh i Jesuh cu vailam an tah. Asinain,
Jesuh Khrih cu a chim bantuk in a tho than. W. Craig nih, ‘Jesuh Khrih
thawhthannak hi (zumtu he zumlotu he) scholars 75% nih cun an zumh,’ tiah a
tial. Asinain, Buddha a tho than ti cu vawlei tuanbia ah a um bal lo. Cucaah,
Jesuh Khrih thawhthannak nih cun Khrihfa biaknak cu biaknak dang vialte sin in
a dangter i Jesuh Khrih cu Buddha nakin a lianngan mi a sinak kha a langhter.
----------------------------------------------------
Chirhchanmi:
- Buddhist Studies. 2008. The Life of the Buddha: The Birth of the Prince chungin.
- Craig, W. 2013. Accounting for the Empty Tomb chungin.
- Jayatilleke, K. 1974. The Message of the Buddha chungin.
- Ludemann, G. 1995. What Really Happened? chungin.
- Nyanaponika, T. 1996. Buddhism and the God-idea timi chungin.
- Robert, W. 1961. “Tillich Encounters Japan.” in Japanese Religions 2 chungin.
- Walpola, R. 1959. What the Buddha Taught chungin.
- Walshe, M. 1995. The Long Discourses of the Buddha chungin.
- Zacharias, R. 2014. Why Suffering? chungin.
0 Comments